درباره نقشه برداری
نقشه‌برداران جوان: هنر و علم نقشه‌برداری
نقشه‌برداری یا به عبارت ساده‌تر، اندازه‌گیری و نقشه‌کشی، یک شاخه مهم در علوم مهندسی و جغرافیاست. این علم در ایران با عناوین مختلفی نظیر مهندسی نقشه‌برداری (کارشناسی پیوسته)، مهندسی عمران-نقشه‌برداری (کارشناسی پیوسته) و مهندسی تکنولوژی نقشه‌برداری (ناپیوسته) تدریس می‌شود. نقشه‌برداری به جمع‌آوری، آماده‌سازی، ذخیره‌سازی، پردازش، مدیریت، تحلیل، تلفیق، بازیابی و انتقال داده‌های مکان مرجع می‌پردازد.
در عملیات نقشه‌برداری، دو مرحله اصلی وجود دارد. ابتدا، در مرحله برداشت (یا اندازه‌گیری و محاسبه)، از وسایل و دستگاه‌های مدرن نظیر توتال استیشن‌ها، تئودولیت‌ها، جی‌پی‌اس و دستگاه‌های مشابه برای جمع‌آوری داده‌های لازم استفاده می‌شود. سپس در مرحله دوم، نتایج کار به صورت آنالوگ (نقشه، مقاطع طولی و عرضی و ...) یا رقومی (مثل جدول‌ها، مدل‌های رقمی زمین) ارائه می‌شوند.
در نقشه‌برداری از فرضیه مسطح بودن زمین در مناطق کوچک استفاده می‌شود، به‌طوری که می‌توان زمین را به عنوان یک منطقه مسطح در نظر گرفت. این فرضیه تا زمانی که مساحت منطقه مورد نظر از چند صد کیلومتر مربع بیشتر نشود، قابل قبول است. نقشه‌برداری مسطح برای مختلف کاربردهایی نظیر مهندسی، معماری، شهرسازی، باستانشناسی، کارهای ثبت و املاکی، تجاری، اکتشافی و ... استفاده می‌شود. برای نمایش اطلاعات جمع‌آوری شده در نقشه‌برداری، از سیستم تصویری مانند سیستم UTM (Universal Transvers Mercator) استفاده می‌شود.
آموزش نقشه‌برداری در سطوح مختلف ارائه می‌شود. داوطلبان ورود به این رشته باید در ریاضیات (مانند هندسه و مثلثات) و فیزیک دوره دبیرستان قوی باشند و همچنین باید آمادگی جسمانی مناسبی برای کارهای صحرایی داشته باشند.
دروس تخصصی این رشته شامل مواردی نظیر راه‌سازی، تئوری خطاها، سرشکنی، نقشه‌برداری، زمین‌سنجی (برای تعیین شکل زمین)، تصویرسنجی، نقشه‌نگاری، آب‌نگاری (برای نقشه‌برداری از بستر دریا)، نقشه‌برداری زیرزمینی و زمین‌سنجیک، حدنگاری، پروژه و کارآموزی هستند.
امکان ادامه تحصیل در این رشته تا دکتری در ایران وجود دارد.
نقشه‌برداری شامل گرایش‌های مختلفی می‌شود:
1. **زمین‌سنجی**: این گرایش برای تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین و عوارض سطحی آن به کار می‌رود.
2. **تصویرسنجی**: تصویرسنجی، استفاده از عکس‌برداری زمینی، هوایی یا ماهواره‌ای برای تهیه نقشه‌ها است.
3. **سامانهٔ اطلاعات مکانی (GIS)**: این سیستم اطلاعات را به صورت مکان مرجع دسته‌بندی و مدیریت
می‌کند و کاربردهای فراوانی دارد، از جمله ذخیره، بازیابی، به‌هنگام‌سازی و پردازش داده‌های مکانی.
4. **سنجش از دور (RS)**: در این گرایش، اطلاعات از عوارض سطح زمین بدون تماس فیزیکی جمع‌آوری می‌شود، اغلب با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای.
5. **محدوده‌بندی (حدنگاری)**: این نوع نقشه‌برداری برای تعیین اراضی و مساحت‌های قطعات ملکی به کار می‌رود.
6. **آب‌نگاری (هیدروگرافی)**: آب‌نگاری برای تهیه نقشه و داده‌های مکانی از ژرفای آب‌ها و رودخانه‌ها جهت عبور و مرور کشتی‌ها و اهداف مرتبط با آب‌نگاری به کار می‌رود.
7. **نقشه‌برداری مسیر**: این گرایش به بررسی و طراحی مسیرهای راه‌آهن، راه‌ها، خطوط انتقال نیرو، خطوط لوله آب و گاز و نفت می‌پردازد.
8. **نقشه‌برداری زیرزمینی**: در این حوزه، عملیات نقشه‌برداری در تونل‌های حمل و نقل و معادن انجام می‌شود.
9. **نقشه‌برداری نظامی**: برای تهیه نقشه‌های نظامی و تعیین نقاط استراتژیکی یک منطقه و استفاده‌های نظامی دیگر به کار می‌رود.
10. **نقشه‌برداری ثبتی**: این نوع نقشه‌برداری برای تعیین حدود اراضی و مساحت قطعات ملکی در حوزه املاک و مستغلات به کار می‌رود.
11. **نقشه‌برداری شهری**: برای تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی و هادی شهرها به کار می‌رود.
12. **نقشه‌برداری ساختمانی**: برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق از ساختمان‌ها و محیط اطراف آنها به کار می‌رود.
13. **نقشه‌برداری هوایی (فتوگرامتری)**: برای برداشت نقشه‌های ارتوموزاییک، مدل سطح دیجیتال و نقشه‌کانتور با استفاده از تصاویر هوایی به کار می‌رود.
14. **نقشه برداری ثبتی-شهری**: این شاخه از نقشه‌برداری برای تعیین تکلیف اراضی شهری از لحاظ تثبیت مالکیت و صدور سند رسمی استفاده می‌شود.
نقشه‌برداری یک حرفه پرکاربرد و بسیار مهم است که در بسیاری از صنایع و تخصص‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله عناوین جذابی که برای جوانان علاقه‌مند به علوم مکانی و مهندسی در این حوزه وجود دارد.
نقشه برداران جوان
با پیشرفت علم و گسترش نرم‌افزارهای کامپیوتری، نقشه‌برداری به یک حوزه مهم در علوم مهندسی و جغرافیا تبدیل شده و نقشه‌برداران جوان به عنوان نویسندگان اصلی این مطلب، می‌خواهند به معرفی چند نرم‌افزار مهم در این زمینه بپردازند:
- **اتودسک اتوکد (Autodesk AutoCAD)**: این نرم‌افزار، نخستین نرم‌افزار نقشه‌کشی است که توسط جان واکر و شرکت اتودسک توسعه یافته و در سال ۱۹۸۲ به بازار عرضه شد. این نرم‌افزار تاکنون در ۳۳ نسخه مختلف عرضه شده است و قابلیت‌های گوناگونی برای ترسیم و طراحی ارائه می‌دهد.
- **اتوکد سیویل تری دی (Autodesk AutoCAD Civil 3D)**: این نرم‌افزار از شرکت اتودسک توانایی زیادی در زمینه نقشه‌برداری، راه‌سازی و نقشه‌نگاری دارد. از ویژگی برجسته‌اش می‌توان به قابلیت‌های پویا برنامه اشاره کرد.
- **نرم‌افزار نقشه‌یار**: این نرم‌افزار توسط شرکت سامانه توسعه نقشه تا سال ۲۰۱۰ توسعه و عرضه شده است و یکی از نرم‌افزارهای نقشه‌برداری محصول ایران محسوب می‌شود.
نقشه‌برداران جوان پس از اتمام تحصیلات خود در این رشته، به سرعت به بازار کار جذب می‌شوند. این رشته اهمیت بسیاری در کارهای عمرانی دارد و دانشجویان آن در حین تحصیل نیز با پیشنهادهای شغلی مختلف مواجه می‌شوند. ارگان‌های مختلفی همچون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزارت راه و ترابری، وزارت نفت، سازمان آب، سازمان بندرها و کشتیرانی، سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان نقشه‌برداری کشور، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، شهرداری‌های کشور و بخش خصوصی از جمله محل‌های جذب فارغ‌التحصیلان این رشته هستند. این فرصت‌های شغلی برای نقشه‌برداران جوان بسیار ارزشمند هستند و آنها می‌توانند در این زمینه‌ها به عنوان متخصصان فعالیت کنند.
نظرات
ارسال یک نظر